“ ਰਾਜੁ ਨ ਚਾਹਉ ਮੁਕਤਿ ਨ ਚਾਹਉ ਮਨਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਚਰਨ ਕਮਲਾਰੇ॥” (ਪੰਨਾ-੫੩੪) ਇਸ ਗੁਰ ਪੰਕਤੀ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਕੇ ਪਿਆਰੇ ਨਾ ਤਾਂ ਰਾਜ ਦੀ ਚਾਹਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਦੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਭੂ ਚਰਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰੀਤ ਹੀ ਲੋਚਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਅੰਦਰ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਦੌੜ ਹੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮਹਾਨ ਬਣ ਜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਹੀ ਹੁਕਮ ਸਭ ਉੱਪਰ ਚੱਲੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਨਸਾਨ ਹਰ ਹੀਲਾ ਵਰਤਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਕੁਝ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਲੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੋਕ ਧਰਮ, ਜਾਤ, ਇਲਾਕੇ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਵਾਂ…

ਕਿਸੇ ਸਬੱਬ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਹੇਲੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਪ੍ਰਭੂ ਉਸਤਤ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਚੱਲ ਪਈਆਂ। ਪ੍ਰਭੂ ਉਸਤਤ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ। ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਹੇਲੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ ਹੇ ਸਖੀ ਐਸੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਕੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ? ਅੱਗੋ ਇੱਕ ਸਹੇਲੀ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਹੇ ਸਹੇਲੀਏ! ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਮੈਥੋਂ ਸੁਣ ਲੈ। ਉਹ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਉਹ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ-ਲਾਜ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿਉ। ਪ੍ਰਭੂ ਆਪੇ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਿਰਫ ਮਿਲਦਾ ਹੀ ਨਹੀ ਬਲਕਿ, ਹੇ ਸਹੇਲੀਏ! ਉਹ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਸਲਾਹੁਣ-ਜੋਗ ਹੈ, ਸੁਹਾਗ-ਭਾਗ ਵਾਲੀ ਹੈ, ਜੇਹੜੀ ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਬਣਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੇਹੜੀ…

ਭਗਤ ਨਾਮ ਦੇਵ ਜੀ ਕਿਤੋਂ ਗੁੱਜਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਡਤ ਕਥਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਸ਼ੂਦਰ ਕਦੀ ਵੀ ਤਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਭਗਤ ਨਾਮ ਦੇਵ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰੁਕ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਡਤ ਤੇ ਕੁਝ ਸਵਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਭਗਤ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਤੁਹਾਡੀ ਰਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਜਿਸ ਪੱਥਰ ਉੱਪਰ ਰਾਮ ਨਾਮ ਲਿਖ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਦੇ ਸਨ ਉਹ ਤਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੰਡਤ ਜੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ। ਭਗਤ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਜੇ ਪੱਥਰ ਉੱਪਰ ਰਾਮ ਨਾਮ ਲਿਖਣ ਨਾਲ ਉਹ ਪੱਥਰ ਸਮੁੰਦਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਤਰਨਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਹਿਰਦੇ ਉੱਪਰ ਲਿਖ ਲਿਆ ਹੈ?ਫਿਰ ਭਗਤ…

ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਜਦ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਝੇ ਵਿਚ ਸਖ਼ਤ ਕਾਲ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਾਫ਼ੀ ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸੀਤਲਾ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਭੁੱਖੇ ਅਤੇ ਰੋਗ-ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕੰਮ ਰੋਕ ਕੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਮਾਝੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ, ਫਿਰ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਭੀ ਵਿਚਰਦੇ ਰਹੇ। ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਦਾ ਬਾਲਕ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਵਹਾਰ ਸਹੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਾਲਕ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਛੱਡਣਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਠੀਕ ਨਾ ਸਮਝਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਭੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਵੱਸ਼ਕਤਾ ਸਮਝੀ। ਚੀਚਕ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਫਿਰਨ ਉਰੰਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ…

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜਦ ਅਪਣੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਿਆਂ ਸਮੇਂ ਜਗਨ ਨਾਥ ਪੁਰੀ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਉਥੇ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ/ਪੰਡਤ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋਈਆ। ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਪੰਡਤ ਜੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਹੁਣ ਆਰਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤੁਸੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਆਰਤੀ ਕਰੋਗੇ? ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਜਦ ਕਾਦਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਐਨੀ ਸੋਹਣੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਆਰਤੀ ਦੀ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਡਤ ਜੀ – ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਰਤੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ?ਗੁਰੂ ਜੀ- ਸਾਰਾ ਆਕਾਸ਼ ਇਕ ਥਾਲ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੋ ਦੀਵੇ ਸਮਝ ਲਓ। ਪੰਡਤ ਜੀ- ਜੇ ਤੁਹਾਡੀ ਇਹ ਗੱਲ ਸੱਚ ਮੰਨ ਵੀ ਲਈਏ ਤਾਂ ਫਿਰ ਧੂਪ, ਚੌਰ ਅਤੇ…

ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘਰ ਆਟਾ ਪੀਸਣ ਵਾਲੀ ਚੱਕੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪਿੰਨੀਆਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਚੱਕੀ ਤੇ ਚੌਲ ਪੀਸਣ ਗਈ। ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਆਟਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਸੀ ਔਰਤ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਕੁਝ ਫੱਕੇ ਮਾਰ ਕੇ ਖਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਔਰਤ ਕਿਨ੍ਹੀ ਬੇਸਬਰੀ ਹੈ। ਭਲਾ ਆਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀਸ ਤਾਂ ਲਏ ਫਿਰ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਖਾ ਲਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੌਣ ਰੋਕੇਗਾ। ਫਿਰ ਸੋਚਿਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀ ਕੀ ਮਹੌਲ ਹੋਏਗਾ। ਸੋ ਕੁਝ ਨਹੀ ਬੋਲੇ। ਬੀਬੀ ਨੇ ਆਟਾ ਪੀਸਿ ਕੇ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ। ਬਰਤਨ ਸਿਰ ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ…

ਇਕ ਵਾਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਸਿੱਖ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਡਭਾਗਾ ਕੌਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ?ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਭਾਈ ਜੋ ਹਰੀ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਨਾਮ ਮੁੰਹ ਨਾਲ ਜੱਪਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸਭ ਧੰਨਤਾ ਯੋਗ ਹਨ। ਜੋ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਹਰੀ ਜੱਸ ਸ੍ਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸੰਤ ਜਨ ਵੀ ਧੰਨਤਾ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ। “ਧੰਨੁ ਧਨੁ ਭਾਗ ਤਿਨਾ ਭਗਤ ਜਨਾ ਜੋ ਹਰਿ ਨਾਮਾ ਹਰਿ ਮੁਖਿ ਕਹਤਿਆ ॥ ਧਨੁ ਧਨੁ ਭਾਗ ਤਿਨਾ ਸੰਤ ਜਨਾ ਜੋ ਹਰਿ ਜਸੁ ਸ੍ਰਵਣੀ ਸੁਣਤਿਆ ॥ {ਪੰਨਾ 649}”ਉਹਨਾਂ ਸਾਧ ਜਨਾਂ ਦੇ ਧੰਨ ਭਾਗ ਹਨ, ਜੋ ਹਰੀ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਕਰ ਕੇ ਆਪ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਾਗ ਹਨ…

ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਕੰਦਰ ਲੋਧੀ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿਕੰਦਰ ਲੋਧੀ ਨੇ ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਕਹੇ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ। ਆਮ ਜਨਤਾ ਉੱਪਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਹਾਲਾਤ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜਿਵੇ ਜਿਵੇਂ ਜਾਣਕਾਰ ਹੋਏ ਉਸ ਸਬੰਧੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਲੱਗੇ। ਬਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਦੇਖ ਕੇ ਕਈ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਚੁੱਪ ਹੀ ਰਹੇ। ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਬਾਤ ਨਹੀ ਕਰਦੇ। ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਅਤੇ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਕੁਝ ਸੋਚਦੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਗਰੀਬ ਉੱਪਰ ਹੁੰਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਧੱਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਸਨ। ਮਾਪਿਆ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸ਼ਾਇਦ ਨਾਨਕ ਦੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਨਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਰੀਕੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ…

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਅਪਣੀ ਤੀਜੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਸਮੇਤ ਪਾਕ ਪਟਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਲੰਬੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰਾਤ ਕੱਟਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮਜ ਸੇਵੀ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਆਉਣ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਦੇ ਰਾਤ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਲਈ ਸਰਾਵਾਂ ਬਣਾਇਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਤੁਲੰਬਾ ਨਗਰ ਦੇ ਵਾਸੀ ਸ਼ੈਖ ਸੱਜਣ ਨਾਮੀ ਆਦਮੀ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਸਰਾਂ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰ ਜੰਗਲ ਨੁਮਾ ਸਥਾਨ ਤੇ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੱਜਣ ਨੇ ਇਹ ਸਰਾਂ ਬਣਾਈ ਤਾਂ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨੀ ਨਾਲ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਸੋਚ ਬਦਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਹ ਹੁਣ ਆਏ ਮੁਸਾਫਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਾਂ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਾਉਦਾ ਸੀ। ਜਦ ਕੋਈ ਮਾਲ ਦਾਰ ਸਾਮੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ…

“ਨਕਿ ਨਥ ਖਸਮ ਹਥ ਕਿਰਤੁ ਧਕੇ ਦੇ ॥ ਜਹਾ ਦਾਣੇ ਤਹਾਂ ਖਾਣੇ ਨਾਨਕਾ ਸਚੁ ਹੇ ॥੨॥” (SGGS Jee, 653). Guru Angad Dev Jee has presented an ultimate truth to us that we either don’t know, or we don’t understand, or we simply don’t want to understand. Some people think they are too smart or they’re trying to mislead people or maybe they are Government’s puppets on social media who are unnecessarily trying to create a chaos on reverse migration. Migration is a natural phenomenon which has been going on for years, and will continue for years to come. Because Lord has pre-determined the place of food and water for a…